درباره‌ی کتاب
بيماري هلندي، بيماري شناخته شده اي در عرصه اقتصاد مي باشد. بيماري هلندي يک مفهوم اقتصادي است که تلاش مي‌کند تا رابطه بين بهره برداري بي‌رويه از منابع طبيعي و رکود در بخش صنعت را توضيح دهد. اين مفهوم بيان مي کند که افزايش درآمد ناشي از منابع طبيعي مي‌تواند اقتصاد ملي را از حالت صنعتي بيرون بياورد. اين اتفاق به علت افزايش نرخ ارز واقعي موثر صورت مي‌گيرد، که بخش صنعت را در رقابت ضعيف مي‌کند. در حالي که اين بيماري اغلب مربوط به اکتشاف منابع طبيعي مي‌شود، مي‌تواند به «هر فعاليت توسعه‌اي که نتيجه‌اش ورود بي‌رويه ارز خارجي مي‌شود» مربوط شود؛ مانند نوسان شديد در قيمت منابع طبيعي، کمک هاي اقتصادي خارجي، سرمايه‌گذاري مستقيم خارجي.
آغاز بيماري با افزايش قيمت نفت پديدار شده و نتايجي از جمله: تضعيف بخش هاي قابل مبادله بويژه بخش صنعت و کشاورزي، تقويت بخش ساختمان به عنوان بخش غير قابل مبادله، کاهش قابل ملاحظه صادرات و افزايش وارادات، برهم زدن تراز پرداخت ها و بودجه عمومي دولت، فشار بر منابع ارزي کشور، افزايش نرخ ارز و ايجاد نظام سهميه بندي ارزي، کاهش درآمدهاي منابع بودجه و تغييرات منفي GDP، رکود سنگين بازار بورس، رشد منفي سرمايه گذاري، افزايش نرخ تورم، افزايش پايه پولي کشور و اثرات ناخوشايند ديگري را در بردارد.
دليل اينکه به پديده بيماري هلندي تا اين اندازه توجه مي نمائيم اين است که پس از پايان دوره رونق اقتصادي حاصل از درآمدهاي بادآورده نفتي، روند تعديل اقتصادي ايجاد شده در شرايط رونق صادراتي، در جهت معکوس عمل نمي کند. گسترش مجدد بخش غيرنفتي و قابل تجارت در صورتي که بازار سرمايه و زير بناها تخريب شده باشند، با مشکل مواجه است و همچنين ورود به بازارهاي صادراتي نيز مشکل خواهد بود، زيرا مابقي کشورها تا آن زمان، بازارهاي رها شده در دوران رونق را به تسخير خود درآورده اند. در سالهاي اخير بحران مالي جهاني، آثار سياست هاي اقتصادي (سياست تثبيت قيمت انرژي، تثبيت نرخ ارز و سياست کاهش نرخ سود بانکي)، تحريم هاي تجاري مالي، شرايط سياسي و اصلاح قيمت هاي حامل انرژي يک حلقه ديناميکي تشديدکننده بحران اقتصادي را در ايران بوجود آورده اند.
سال 1367 دو مولفه شرايط جنگي و قيمت هاي پائين نفت با يکديگر تلاقي کرده و دشواري هاي زيادي را براي اقتصاد کشور و عرصه سياست گذاري بوجود آورند. سال 1377، دو مولفه رکود اقتصادي آغاز شده از سال 1375 و قيمت هاي پائين نفت با يکديگر تلاقي نموده و دشواري هايي را بوجود آوردند. اما اينک پنج مولفه فوق الذکر با يکديگر تلاقي نموده و اگر نگاهي همه جانبه و علمي بر آن حاکم نباشد در سالهاي آينده، شرايط بسيار سخت تري را تجربه خواهيم کرد (نيلي، 1388).
نکته حائز اهميت اين است که نروژي ها با عبرت گرفتن از اقتصاد هلند و تورم مهار نشدني آن، ناکارآمدي در تخصيص منابع ارزي و رفتار مصرفي خاص بيماري هلندي، بجاي اينکه درآمد حاصل از صادرات نفت خام را در بودجه سالانه محاسبه نمايند، آنرا به صندوق ذخيره ارزي واريز نموده و به بيماري هلندي دچار نشدند. اما در کشور ما برداشت بي رويه از صندوق ذخيره ارزي و عدم آگاهي عمومي از جريان فعاليت هاي اين صندوق (عدم شفافيت) موجب گشت که نه تنها اميد به حل مشکل تضعيف شود، بلکه اين موضوع نيز، مشکلي بر مشکلات قبلي بيافزايد. اما با ذکر تمامي مشکلات حادث شده، و با اميد به بهبودي و با الهام از اين شعار که " پيشگيري بهتر از درمان است" در اين کتاب به مطالعه تئوريک اين بيماري و استراتژي هاي مناسب براي رفع تبعات ناشي از آن خواهيم پرداخت.
هدف از تأليف اين کتاب شناخت و پاسخ به سوالاتي مي باشد که ممکن است براي علاقه مندان حوزه اقتصاد و به ويژه اقتصاد کشورهاي صادرکننده نفت اهميت بسزائي داشته باشد. برخي از اين اهداف در ذيل آمده است:
-شناخت مفهومي ساز و کار بيماري هلندي در ايران
-شناخت و بررسي اثر متغير هاي تأثيرپذير و تأثرگذار بر مکانيزم اين بيماري
-بررسي رخداد اين بيماري در اقتصاد ايران
-ارائه يک ساز و کار آگاهانه جهت کنترل اين بيماري
-طرح رويکردي جديد به اين بيماري
-بهبود چهار چوب و تکنيک هاي جديد در حل اين مشکل
-تلفيقي جديد از برخي تکنيکها، مفاهيم و روشهاي موجود
-معرفي کاربردي جديد از مفاهيم، روشها، مدلها و تکنيکهاي موجود
-مرور ادبيات کامل و نو همراه با دسته بندي و تحليل
-انجام مقايسه در مورد مفاهيم، روشها، مدلها و الگوريتم هاي موجود از منظرهاي مختلف
-ارائه دسته بندي جديد از مفاهيم حوزه مطالعاتي
